Ubuntu

Daar stond het… Met koeienletters in de krant: “cliënten met een verstandelijke beperking”. BAM. Het onderscheid was gemaakt, het verschil geduid. “Met” impliceert dat er ook een categorie cliënten is “zonder”. Maar ja, zonder ben je geen cliënt. Woorden maken het verschil. Het bepaalt mede door welke bril je kijkt. Ook naar je medemens…

Er is geen beter

Er is wel anders… Beter staat voor lineair denken. Van A naar Beter zeg maar. Een rechte lijn, soms met bochten en hoeken, maar altijd een begin en een eind. Dat hebben we immers geleerd op school. In schooltermen komen we snel uit bij de cijferlijst met een beperkende norm. Ik kan je schrijven dat mijn cijferlijst een broos evenwicht was tussen de uitersten op de schaal. Het grapje dat mijn tussenrapport op een vijver leek werd vaak gemaakt. Ik was niet zo slim, de LTS het maximaal haalbare. Ik had mijn beperkingen.

Op de toenmalige lagere school zat ik in de klas bij Wim. Wim was slim, Wim was beter. De meeste stickers in zijn schriftje en altijd een inktpotje met een kleurtje erin. Wim. Maar in de pauze had hij niets aan die stickers en zijn kleurrijke inktpotje. Op het plein werd gespeeld. De jongens tegen de meisjes. Tikkertje, vangnetje, overlopertje en knikkeren. Wim deed niet mee. Niet omdat we hem buitensloten, maar omdat Wim dat lichamelijk niet goed  aankon. Hij had astma, was graatmager en zijn armen waren in verhouding veel te lang. Wim was in die zin beperkt, een beperking dus, net als ik. Een andere dan ik weliswaar. Maar toch.

De lagere school

Het was eind jaren zestig. De week voor de zomervakantie was er altijd een activiteitendag op onze “lagere school”. Door middel van loting werd je gekoppeld aan een klasgenootje waarmee je allerhande opdrachten moest uitvoeren. Per duo verzamelde je punten. Bij het oplezen van het nummer van mijn lootje ging er achter in de klas een lange arm omhoog; Wim! Hoe-is-het-mogelijk… in de laatste week voor de vakantie een hele dag met die lange armen opgescheept. In mijn beleving hebben we elkaar minutenlang aangestaard. Een mix van wanhoop en verbijstering van mijn kant. Bij hem ongeloof.. Zijn verstand was oké, maar de rest… Tja en op een activiteitendag had je meer aan snelle benen en een lenig lijf.

Bij het hoogspringen zat ik ergens in het midden op de range. Totdat Wim mij in mijn oor fluisterde dat ik beter schuin op de lat aan kon lopen en er op mijn rug overheen moest. Dan kwam ik volgens hem hoger. Hij tekende het met een stokje in het zand voor mij uit. Wat had ik te verliezen. Het was toch de laatste week.  En waarachtig! In het lineaire spel van scoren en een beker, bleek onze samenwerking te werken. We werden tweede. Maar wat de echte winst was…

In de klas mocht ik naast Wim zitten. Hij hielp mijn met de moeilijke staartdelingen. Schriftjes vol, totdat ik het snapte. En Wim gaf op het plein tips hoe je het best kon mikken met je knikkers. En met vangnetje stond hij samen met mij altijd op de beste plek. Wim.

Alle beperking maakt gelukkig.
(A.Schopenhauer, Duist filosoof 1788-1860)

Mijn werk

Ik werk al twintig jaar in de zorg. Jeugdzorg, TBS en nu gehandicaptenzorg….Alleen al met het predicaat “verstandelijke beperking” leggen we een metershoge muur tussen mensen. In een eigentijds jasje wordt de term “gehandicapten” omgetoverd naar mensen met een uitdaging. Of mensen met mogelijkheden. Die heb ik potverdorie  toch ook? Ik ga dagelijks de uitdaging aan en benut de mogelijkheden die ik zie of aangereikt krijg.

Voor de mensen die wonen en werken op de locatie waar ik dagelijks mee te maken heb (gehad), faciliteer ik een mooie dag voor iedereen die daar is. Dat doe ik voor iedereen die op een eigen wijze de wereld om zich heen beleefd; een betaalde collega, een bewoner met ernstige toevallen, vrijwilligers die koken, en de ouders en verwanten van hen die ons zijn toevertrouwd. Iedere dag een lach….

De term client ondersteunt de term beperking. In de gehanteerde terminologie is de afhankelijkheid eenzijdig voelbaar. “Ik ben er om jou te helpen”. Dat is nobel, maar heb je echter ooit bedacht wat jij van je cliënten kunt leren. Wat je wijzer kunt worden van “cliënten met een beperking”?

Albert Einstein en Bas Slagter

Op de achtergrond van mijn “tegeltje” staan twee mensen met beperkingen afgebeeld. Einstein is de grondlegger van de kwantummechanica en de relativiteitstheorie. Volgens hem was juist de kwantummechanica, die hij met zijn proefschrift over het foto-elektrisch effect zelf had helpen grondvesten, niet af. De grote rol die het toeval in die theorie speelt, en de fundamentele beperking die het onzekerheidsprincipe van Heisenbergmaar zijn kennis was beperkt. Ook zijn autisme had een keerzijde. En toch heeft hij ons veel moois nagelaten.

Zo ook ons zoontje Bas. Als gevolg van een stofwisselingsziekte was hij doof, blind, kreeg voeding via een sonde, was immobiel, rolstoel gebonden en volledig afhankelijk van anderen. Bas had ook zijn beperkingen. Althans door de maatschappelijke bril. In mijn eerste blogpost schrijf ik over zijn talent. En hier wat hij ons heeft gebracht.

Tijdens de uitvaart van Bas sprak ik de volgende tekst:

Een beperking is pas een beperking als iemand dat zelf als zodanig beleefd. Ik denk niet dat jij je  doofblindheid en jouw immobiliteit als een beperking hebt ervaren. Dwars door alles heen gaf jij je over aan de onzichtbare en stille wereld. Met een grenzeloos vertrouwen heb de jij moed getoond je onvoorwaardelijk open te stellen voor iedereen die je opzocht. Je hebt alleen maar gegeven Bas, je  hebt nooit ergens om hoeven vragen omdat je alles kreeg. En je was met alles tevreden.

Op de lagere school had ik Wim. Als vader had ik 23 jaar Bas die mij de spiegel voor hield, mij inzichten verschafte, mijn geduld oefende, mijn observaties verbeterde en mij met andere ogen liet kijken. Wat hou ik van hem, wat mis ik hem…. Hij heeft mij gemaakt tot wie ik ben. Hij heeft mij gemaakt tot de mens die ik ben. In Zuid Afrika houden ze er daar al eeuwen een ethische filosofie op na: Ubuntu  

Umuntu ngumuntu ngabantu…
 “ik ben omdat wij zijn”.

Dank voor het lezen….